No. 139. Saìvat 157 (Gn-159), Deupàòana, Paùupatinath Stele of Jayadeva II.
A slab of stone, about 109 cm
wide and 98 cm long, standing near the western gate inside the temple precincts of
Paùupati. The top of the stone is decorated with fully blown lotus with 8 petals. Date:
Saìvat 159 as read by Gnoli but seems to be 157 as read by DV. Gnoli says: 'The
inscription consists of 34 stanzas. The metres used are: stanzas 1, 3, 5, 19, 20, 23, 30,
32, ùràgdharà; stanzas 2, 4, 6, 7, 12, 15, 17, 21, 25, 27, 33, 34,
ùàrdólavikridèta; stanzas 8, 11, 16, vasantatilakà; stanzas 9, 24, 31, upajàti of
indravajrà and upendravajrà; stanzas 10, 18 anustupa.' Vatsadevè, mother of King Jayadeva (II), for the welfare of her deceased husband. The epigraph further records offering of a silver lotus over Hara's liêga (i.e., Paùupati) and several others (poetical composition by King Jayadeva II himself and Budhakèrtti). |
BhI 15; Gn LXXXI; DV 148; HJ 155; R. 142; |
TEXT.
1. Oì
tryakøas-trayyavyayàtmà trisamayasadðøat-tripratètas trilokètràtà
tretàdihetus-triguíamayatayà tryàdibhir-vvarííito¸laì | trisroto-dhautamórddhà
tripura-jid-ajito nirvvibandhatrivarggo yasyottuêga-
2. s-triùólas tridaùapatinutaõ stàdaritroòano naõ ||(1||)
ràjadràvaíamórdhapaêktiùikharavyàsaktacóäàmaíiùreíèsaêgatiniùcalàtmaka4-
tayà laêkàmpunànàõ purèì | ß ß dbandhya-paràkramà ÿ ÿ
3. ÿ ß ß ß ÿ ß saêgatàõ ùrè-bàíàsura-ùekharàõ paùupateõ pàdàíavaõ
pàntu vaõ || (2 ||) sóryàd brahmaprapautràn-manur-atha bhagavàã-janma lebhe tato
bhód-ikøvàkuù-cakravarttè nðpatir-api tataõ ùrè-vikukøir-babhóva |
4. jàtas-tasmàt kakutsthaõ pðthur-iti vidito bhómipaõ sàrvvabhaumo
bhóto¸smàd-viøvagaùvaõ prabalanija-balavyàpta-viùv-àntaràlaõ ||(3||)
ràj-àøòottara-viêøati-køitibhujas-tasmàd-vyatètya kramàt sambhótas-sagaraõ
patiõ ÿ
5. ÿ ÿ ß ß sàgaràyàõ køiteõ | jàto smàd-asamaãjaso narapatis-tasmàd
abhód-aêùumàn sa ùrèmantam-ajèjanan-naravaro bhópan-dilèpàhvayaì ||(4||) bheje
janma tato bhagèratha iti khyàto nðpo tràntare bhópàlàn-pravila[êghya]
6. ß ÿ ÿ raghur-jàto raghor-apy-ajaõ | ùrèmattuêgarathas-tato daùarathaõ
putraiù-ca pautrais-samaì ràjã-oøòàv-aparàn vihàya parataõ
ùrèmàn-abhól-licchaviõ ||(5||) asty-eva køitimaíäal-aikatilako lokapratèto
mahàn-àditya
7. prabhavaõ prabhàvamahatàm mànyaõ suràíàm-api | svacchaì licchavinàma
bibhrad-aparaì vaìùaõ pravðtt-odayaõ ùrèmac-candrakalàkalàpadhavalo
gaêgà-pravàhopamaõ ||(6||) tasmàl-licchavitaõ pareía nðpatèn hitvà pa-
8. ràn-dvàdaùa-ùrèmàn-puøpaùarà-kðtiõ køitipatir-jjàtaõ supuøpas-tataõ |
sàrdhaì bhópatibhis-tribhiõ køitibhðtàì tyaktv-àntare viêùatiì khyàtaõ
ùrè-jayadevanàma-nðpatiõ pràdurbbabhóvàparaõ ||(7||) ekàdaùa-køiti-
9. patèn-aparaã-ca bhópaì hitv-àntare vijayino jayadeva-nàmnaõ | ùrèmàn-babhóva
vrøadeva iti pratèto ràj-ottamaõ sugataùàsana-pakøapàtè ||(8||) abhóttataõ
ùaêkaradeva-nàmà ùrè-dharmmadevo ¸py-udapàdi tasmàt |
10. ùrèmànadevo nðpatis-tato bhót-tato mahèdeva iti prasiddhaõ ||(9||) vasanta iva
lokasya kàntaõ ùànt-àri-vigrahaõ | àsèd-vasantadevo
¸smàd-dàntasàmanta-vanditaõ || (10 ||) asyàntare ¸py-udayadeva iti
køitèùàj-jàtas-trayo-
11. daùa itaù-ca narendradevaõ | mànonnato
nata-samasta-narendra-mauli-màlà-rajo-nikara-pàêùulapàda-pèòhaõ ||(11 ||) dàtà
saddraviíasya bhórivibhavo jetà dviøatsaìhateõ karttà bàndhavatoøaíasya
12. vidhivat-pàtà prajàn-àmalaì harttà | saìùrita-sàdhuvargga-vipadàì satyasya
vaktà tato jàtaõ ùrè-ùivadeva ity-abhimato lokasya bharttà bhuvaõ || (12 ||) devè
bàhubalàähya-maukharikulà-ùrè-varmma-
13. cóäàmaíi-khyàti-hrepita-vairi-bhópati-gaía-ùrè-bhogavarmm-odbhavà |
dauhitrè magadhàdhipasya mahataõ-ùry-àdityasenasya-yà-vyóähà-ùrèr-iva tena sà
køitibhujà ùrè-vatsadevy-àdaràt ||(13 ||)
14. tasmàd bhómibhujo ¸py-ajàyata jitàràter-ajayyaõ parair-àjà ùrè-jayadeva
ity-avagataõ ùrè-vatsadevy-àtmajaõ | tyàgè mànadhano viùàlanayanaõ
saujanyaratnàkaro vidvàn-sat-kavir-àùrayo
15. guíavatàì pèn-oru-vakøaõ-sthalaõ ||(14 ||)
màdyad-danti-samóha-danta-musala-køuííàri-bhóbhðc-chiro-gauä-oäràdi-kaliêga-koùala-pati-ùrè-harøadev-àtmajà
| devè ràjyamatè kulocitaguíair-yuktà prabhótà
16. kulairy-en-oähà bhagadatta-ràjakula-jà lakømèr-iva kømàbhujà ||(15 ||)
aêgaùriyà parigato jita-kàma-rópaõ kàãcè-guíàähya-vanitàbhir-upàsyamànaõ |
kurvvan-suràøòra-paripàlana-kàryacintàì yaõ sàrvva-
17. bhauma-caritaì prakaòè-karoti || (16 ||) ràjyaì
pràjya-sukh-orjjita-dvija-jana-pratyarppit-àjyàhuti-jyotir-jjàta-ùikh-àvijðmbhaía-jità-ùeøa-praj-àpad-rujaì
| bibhrat-kaíòaka-varjjitan-nija-bhuj-àvaøòambha-visphórjjitaì
18. ùóratvàt-paracakrakàma iti yo nàmnà pareíànvitaõ ||(17 ||) sa
ùrèmàã-jayadevàkhyo viùuddha-bðhad-anvayaõ | labdha-pratàpaõ
sampràpta-bahu-puíya-samanvayaõ || (18 ||) mórttèr-aøòàbhir-aøòau
mahayitum-atulaiõ
19. svair-ddalair-aøòamórtteõ pàtàlàd-utthitaì kiì kamalam-abhinavaì
padmanàbhasya nàbheõ | devasy-àsy-àsanày-opagatam-iha caturvvaktra-sàdðùyamohàd
vistèrííaì viøòaraì kiì pravikasita-sit-àmbhojamam-bhoja-
20. yoneõ ||(19 ||) kèrííà kim-bhótir-eøà sapadi paùupater-nðtyato ¸tra
prakàmaì maulèndoõ kim-mayókhàõ ùaradam-abhinavàì pràpya ùobhàm-upetàõ |
bhaktyà kailàsa-ùailàd-dhima-nicaya-rucaõ sànavaõ kiì
21. sametà dugdhàbdher-àgataõ kiì galagarasahaja-prèti-pèyóøa-ràùiõ ||(20||)
ràjãaõ || devaì vanditum-udyato dyutimato vidyotamànadyutiõ kiì jyotsnàdhavalà
phaíàvalir-iyaì ùeøasya-sandðùyate |
22. antardóra-rasàtal-àùrita-gater-ddevaprabhàva-ùriyà kiì køèrasnapanaì
vidhàtum-uditàõ køèràrííavasy-ormmayaõ ||(21 ||) viøíoõ pàtàla-móle
phaíipati-ùayan-àkrànti-lèlà-sukha-sthàd-àjãàì pràpy-otpa-
23. tantyàs-tripura-vijayino bhaktito ¸bhyarccanàya | lakømyàõ saìlakøyate
pràk-karatala-kalit-otphulla-lèl-àsarojaì kiì vet-ètthaì
vitarkkàs-padam-atiruciraì mugdha-siddh-àêganànàì ||(22 ||) nàlè
nàlèkam-etan-na khalu samudito ràjato
24. ràjato haì padmà-padmàsan-àbje katham-anuharato mànavà mà navàbhe |
pðthvyàì pðthvyàn-na màdðg-bhavati hðtajagan-mànase mànase và bhàsvàn
bhàsvàn viùeøaì janayati nahi me vàsaro và saro và ||(23||) it-èva
25. càmèkara-keùaràlè-sindóra-raktadyutidantapaêktyà | ràjèvaràjèm-prati
jèvaloke saundaryyadarppàd-iva saprahàsaì ||(24||) eøà bhàti kulàcalaiõ
parivðtà pràleya-saìsarggibhir-vvedè-meru-ùileva kàãcanamayè deva-
26. sya viùràmabhóõ | ùubhraiõ prànta-vikàsi-paêkaja-dalair-ity-àkalayya svayaì
raupyaì padmam-acèkarat-paùupateõ pójàrtham-atyujjvalaì ||(25||) ràjãaõ || yaì
stauti prakaòa-prabhàva-mahimà brahmà caturbhir-mmukhair-yaã-ca ùlàgha-
27. yati praíamya caraíe øaäbhir-mukhaiõ øaí-mukhaõ | yan-tuøòàva daùànano
¸pi daùàbhir-vvaktraiõ sphuratkandharaõ sevàì yasya karoti vàsukir-alaì
jihvàsahasraiõ stuvan || (26||) khyàtyà yaõ parameùvaro ¸pi vahate vàso
28. diùammaíäalaì vyàpè sókømataraù-ca ùaêkara-tayà jãàto ¸pi saìhàrakaõ
| eko ¸py-aøòa-tanuõ suràsura-gurur-vvètatrapo ¸nðtyati sthàíuõ pójyatamo
viràjati guíair-evaì viruddhair-api || (27||) ràjãaõ || tasyedaì pramath-à-
29. dhipasya vipulaì brahmàbja-tulyaì ùubhaì ràjad-ràjata-paêkajaì
pravitata-prànta-prakèrííair-ddalaiõ | pójàrtham-pravidh-àpya
tat-paùupater-yat-pràpi puíyam-mayà bhaktyà tat-pratipàdya màtari punaõ
saìpràpnuyàì nirvðtiì ||(28 ||)
30. ràjãaõ || kiì ùambhor-upari sthitaì sasalilaì mandàkinè-paêkajaì
svargg-odbhinna-navàìbuj-ekøaía-dhiyà sampràptam-ambhoruhaì | devànàì kim-iyaì
ùubhà sukðtinàì ramyà vimànàvalè padmaì kiì karuíàkarasya karato
31. lokeùvarasy-àgataì || (29||) ràjãaõ || srotaõ svarggàpagàyàõ
kim-idam-avataral-lolakal-lola-ramyaì kim brahm-otpatti-padmaì
tala-kamala-vara-prekøaíày-opayàtaì |
sampràptaã-candramauler-amalanija-ùiraù-candrabimbaì kim-atrety-evaì
32. yad-vèkøya ùaêkàì vahati bhuvi jano vismay-otphulla-netraõ || (30 ||)
ùrè-vatsadevyà nðpater-jananyà samaì samantàt-parivàra-padmaiõ | raupyaì
harasy-opari puíäarèkaì tadàdaraiõ kàritam-atyudàraì ||(31 ||) puíyaì putreía
dattaì ùaùi-kara-vimalaì
33. kàrayitvàbjamukhyaì pràptaì ùubhraì ùubhaãca svayam-api rajataiõ
padmapójàì vidhàya | sarvvaì ùrèvatsadevè nijakuladhavalàã-cittavðttiì
dadhànà pràdàt-kalyàíahetoù-ciram-avanibhuje svàmine svarggatàya ||(32||)
kah-kuryà-
34. t-kulajaõ pumàn-nija-guía-ùlàghàm-iti hrècchayà ràjãà satkavinàpi no
viracitaì kàvyaì svavaêù-àùrayaì | ùlokàn-paãca vihàya sàdhu
racitàn-pràjãena ràjãà svayaì sneh-àdbhóbhuji
buddhakèrttir-akarot-pórvàm-apórvàm-imàì||(33||) yogakøemavidhàna-bandhura-
35. bhujas-saìvarddhayan bàndhavàn snihyat-putra-kalatra-bhðtya-sahito labdha-pratàpo
nðpaõ | dèrgh-àyur-nnitaràn-niràmaya-vapur-nnitya-pramodànvitaõ pðthvèm
pàlayatu prakàma-vibhava-sphèt-ànurakta-prajàì || (34||) saìvat 157
kàrttika-ùukla-navamyàm
--------------------------------------------------------------------------------
NOTES
L. 1. Gn. read: trisamayasadðøas tri-.
L. 2. Read: tridaùapatinutas-tàd-aritroòano (DNL). Gnoli: In his opinion, Yogè
Naraharinàtha's reading (S.S., I, No. 1, p. 1), tryambakas tràyatàì vaõ, cannot be
upheld. Bh.I. reads -nutaõ - - - tàpano bhót (Gn). He read: tridaùapatinutas try . ÿ
ß troòano naõ. DV read: calàkatmatayà (?). R. has stri-daritroòano.
L. 4. Yogè Naraharinàtha reads jàta(s tasmàt kakutsthas tribhuvana)vidito. Bh.I. has
jàta - - - - - - - vidito (Gn).
L. 5. The metre would require a long syllable for -iti (Gn). Gn. read: bhópàlà ÿ ÿ ß
ÿ.
L. 6. Yogè Naraharinàtha has bhópàlà(c ca dilèpato raghur abhój jàto) raghor apy
ajaõ | Bh.I. gives, bhópàlà - - - - - - - - - [jàto], etc. (Gn). Gn. read: mahà ß
ß ß.
L. 7. Gn. read: 7. ÿ ÿ ß prabhàvamahatàm; aparo;
L. 8. Gn. read: 8. ß ß ÿ raì. Bh.I. reads sàkaì (instead sàrdhaì) (Gn).
L. 9. Gnoli read: 9. patèã ca paraã. Bh.I. has ekàdaùa køiti (9) - - - - - - - - -
[tya]ktvàntare (Gn).
L. 11. Gn: My reading of this pada is corroborated by Yogè Naraharinàtha. Bh.I. reads
jàtàs and [tata]ù for jàtas and itaù. Cf. Fleet, Corpus Inscriptionum Indicarum, III,
p. 186 (Gn). Gn. read: pàìùu.
L. 12. Bh.I.: yamavat; Gn. read: 12. ÿ ÿ vat. Gnoli insert this punktuation mark (|)
before harttà. Gn. read: vàhuvalàähya.
L. 14. Read : paraiõ (DNL). Bh.I. has ràja- (Gn). Bh.I.: vidvà[n sakta]cira-; Gn. read:
vidvàn ß ÿ ciràùrayo.
L. 18. Gn. read: vðhad; vahu-; samuccayaõ.
L. 22. For -ùriyàõ; Bh.I.: ùriyà[õ] (Gn).
L. 23. Bh.I.: nàlè nàlikam; samuditaì (Gn).
L. 24. Bh.I.: padmà padmàsanàbje (Gn).
L. 25. Gn. read: 25. càmèkarakesaràlè.
L. 28. Bh.I.: khyàto (Gn).
L. 29. Gn. read: pravitataì prànta; saìpràpnuyàn.
L. 30. Read: vimànavalè (DNL).
L. 31. DV read: vimbaì.
L. 32. Gn. read: apy-udàraì.
L. 33. The syllable kaõ is omitted by Bh.I. (Gn).
L. 34. Bh.I. reads -ùlàghàmanir hr- (Gn). Gn. read: vuddhakèrttir; vandhura.
L. 35. Gn. read: vàndhavàn. Bh.I. reads 100 50 3; Gnoli read: saìvat 100 50 9.